Een minderjarig kind staat in Nederland onder gezag van zijn haar ouder(s) of voogd. Dit houdt in dat een kind een wettelijk vertegenwoordiger heeft. Een minderjarig kind mag (sommige) beslissingen niet zelf nemen. Als gevolg van het gezag wordt een kind ook proces onbekwaam geacht, waardoor hij in de rechtbank niet wordt aangemerkt als een zelfstandige procespartij.
Hoorrecht minderjarige kinderen
Om minderjarige kinderen in het civiele proces toch een stem te geven, is in artikel 809 Rv. aan een minderjarige van 12 jaar en ouder een hoorrecht toegekend. In het artikel is bepaald dat in zaken betreffende minderjarigen, de rechter niet eerder beslist dan na de minderjarige van 12 jaar of ouder in de gelegenheid te hebben gesteld zijn mening kenbaar te maken. Door dit artikel krijgt een minderjarige, ondanks zijn proces onbekwaamheid, toch een stem in de echtscheidingsprocedure en kan hij dus aangeven of hij ergens anders over denkt dan zijn wettelijke vertegenwoordiger.
Rechtbanken sturen alle minderjarigen van 12 jaar en ouder standaard een brief met een uitnodiging om door een kinderrechter te worden gehoord, ook wel het kindgesprek genoemd. Nu sprake is van een hoorrecht is een kind niet verplicht om met de kinderrechter te praten. Hij kan ook een brief schrijven en deze naar de rechter sturen. Dit heet een kindverklaring.
Een groot misverstand waar wij regelmatig over horen, is dat rechtzoekenden veronderstellen dat een kind van 12 jaar of ouder zelf mag kiezen, bijvoorbeeld of hij bij zijn vader of bij zijn moeder gaat wonen of hoe vaak hij contact wil met zijn vader of moeder. Zo werkt het hoorrecht echter niet. Het hoorrecht zorgt ervoor dat een kind zijn mening aan de kinderrecht kenbaar kan maken en deze mening wordt meegewogen in een beslissing van de rechter. De rechter zal rekening houden met de mening van het kind, maar hoeft deze mening niet te volgen.
Kinderen jonger dan 12 jaren kunnen ook gehoord worden door de kinderrechter, maar zij krijgen niet standaard een uitnodiging. Een minderjarige kan de rechter zelf vragen om gehoord te worden, maar de rechter kan dat verzoek weigeren. Kinderen jonger dan 12 jaar worden alleen gehoord als de rechter dat noodzakelijk vindt. Dit houdt in dat een rechter zelf kan beslissen dat hij een kind jonger dan 12 jaar toch wil horen. Bij het gesprek tussen kind en rechter is de wettelijke vertegenwoordiger van een kind niet aanwezig.
Onderzoek ‘Kind in proces: van communicatie naar effectieve participatie’
Recent heeft de Universiteit van Leiden, in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), onderzoek verricht naar het hoorrecht en de procespositie van minderjarigen. In het onderzoek staat de vraag centraal of het mogelijk dan wel wenselijk is om de formele procespositie en het hoorrecht van een minderjarig kind in het civiele proces uit te breiden en zo ja, op welke wijze.
Volgens de onderzoekers wijzen de onderzoeksbevindingen naar een aanpassing van de civielrechtelijke positie van minderjarigen in familie- en jeugdprocedures. Er wordt voorgesteld om kinderen al vanaf de leeftijd van 8 – in plaats van 12 – jaar uit te nodigen voor een kindgesprek. In artikel 809 Rv. zou de leeftijd dus moeten worden verlaagd van 12 naar 8 jaar.
Wat betreft de formele procespositie van minderjarigen wordt voorgesteld om minderjarigen van 12 jaar en ouder de mogelijkheid te geven om zelfstandig procedures te starten (hun eigen rechtsingang) en hoger beroep in te stellen. Om de participatie van minderjarigen in familie- en jeugdprocedures te verbeteren zouden kinderen in procedures vaker kunnen worden ondersteund door professionals (advocaat of bijzondere curator).
Het volledige rapport is te lezen via: Kind in proces: van communicatie naar effectieve participatie.
Het is afwachten of de onderzoeksresultaten uit dit rapport aanleiding geven om daadwerkelijk de procespositie en het hoorrecht van minderjarigen in familie- en jeugdprocedures uit te breiden.
Heeft u vragen over het hoorrecht van kinderen of andere kwesties die kinderen betreffen? Bel of mail ons vrijblijvend.